Enkele gedachten rond de term ´spiritualiteit´.
1=2 en 2=1 Deze eenvoudige formules geven mij een handleiding. Alles is in wezen in eenheid verbonden (2=1) . Maar dit ene manifesteert zich pas in de vele vormen (1=2)
Toen mijn dochter mij eens vroeg: ‘Wat is nu eigenlijk spiritualiteit, Pappa?’ antwoordde ik: ‘Verder kijken dan je neus lang is, Anke’
Uit Stilte .Paul Wilson. Archipel, 2008.
In meditatie en bezinning is er een overgang tussen meer psychologische (mind) en spirituele dimensies.
De psychologische zijn: rust, concentratie, je zintuigen goed inschakelen, met normaal bewustzijn iets doen. Betekenis ontstaat door redeneren; geloof is een overtuiging. Alles blijft gefragmenteerd.
De meer spirituele staan hiernaast van beneden naar boven. Inzicht behoeft er niet meer beredeneerd te worden, je hebt ahw kennis (noesis) en intuïtie . Je kunt over die ervaren heiligheid werkelijkheid verrukt zijn en respect er voor hebben en je verbonden voelen met de aarde, het heelal en je liefde voor mensen (en dieren), met het geheel tot in de oneindigheid. Wat je waarneemt en hij die waarneemt zijn in hetzelfde verbonden. Tijd en ruimte worden overstegen.
Shunyata is het sanskriet woord voor die spirituele ruimte: lege (is volle) ruimte.
Samadhi is de toestand van zuiver bewustzijn (verlichting)
Een interessante studie over hoe het humanisme spiritualiteit kan gebruiken is: Daar hebben humanisten het niet zo over. meer
Verder over de termen:
Uit Mystiek en spiritualiteit. Jacob Slavenburg. 1994 Ankh Hermes.
Het woord spiritualiteit gaat terug tot het Latijnse woord spiritus, dat geest betekent. Dit is weer de vertaling van het Griekse Pneuma (adem), dat op zijn beurt het Hebreeuwse ruah weergeeft . Eigenlijk geeft dit het wel goed weer, het is innerlijkheid, innerlijke beleving van iets, bij jezelf zijn. Praesentia is echt aanwezig zijn, erbij zijn met je aandacht. In het Nederlands spreken wij over tegen-woordigheid . Letterlijk is prae-sentia: dat wat voor het voelen komt, je kunt pas voelen als je aanwezig,tegenwoordig bent. Het Nederlandse tegen-woordigheid is een raar woord; dat wat tegen het woord is? Dat wat niet in de inhoud van het woord zit, maar in de aandachtige manier waarop het uitgesproken wordt, of ernaar geluisterd wordt, je bent er dan helemaal bij.
Slavenburg p.13 Het spirituele is aan te duiden als de oneindige Ruimte van de Goddelijke geest waarbinnen zich alle eindige dingen afspelen, niet alleen fysieke verschijnselen, maar ook alle psychische….
Mystieke ervaring is gerealiseerde spiritualiteit op het moment dat alle beelden, projecties, scheidingen, zijn opgeheven (Marcel Messing)
Ikzelf stel voor de term ´spiritualiteit´ als het kan, te vermijden. Spiritualiteit is ‘hogere, of diepere, andere ‘dimensies. Schaffen we af, want het gaat om menszijn. Zo alternatief vaag is de term. Door golf van Boeddhisme in Westen is spiritualiteit niet langer alleen het religieus-kerkelijk domein.
Hieronder 4 stukjes over de term.
1 Over de goed geordende verborgen psychologische wetten spreekt de Boeddha. Hij onderwijst de dharma, een Sanskriet woord dat ´de waarheid´, ´ de manier´, of ´de natuurwetten van geest en lichaam´ betekent. Wanneer we deze natuurlijkheid leren volgen, groeit wijsheid, die we vervolgens wel zelf moeten blijven ontwikkelen. Dit aspect – de natuurlijkheid en ware aard der dingen – noem ik de spirituele dimensie. Het gaat over het werkelijke in de werkelijkheid, dus ook over het lichaam en het loopt ook via de zintuigen. Het woord ´spiritualiteit´ is misleidend, omdat het vaak opgevat wordt als ´dat wat boven het aardse uitgaat´. Maar spiritualiteit gaat over deze stoffelijke wereld, de volle omarming ervan, het directe besef ervan, de echtheid ervan, de ´ingrond´. En daaruit voortvloeiend over de samenhang der dingen, de niet-splitsing, dus ook over het lichaam. Daarin kunnen we onze emoties ervaren en ons bewust worden van onze gevoelens en wat ons aan teveel aan ratio in de weg zit. Dit soort spiritualiteit voltrekt zich aan het ware zelf, dat uitgenodigd wordt om in relatie met de werkelijkheid tot (zelf)bewustzijn terug te keren.
Collegae van een discussiemiddag over spirituele dimensies van psychotherapie parafraseerden als volgt over de vraag wat spiritueel eigenlijk inhoudt: “ Spiritueel heeft een eigenheid die niet met alles samenvalt. Sommige dingen/gedragingen/processen zijn niet spiritueel. Spiritueel zou ik omschrijven als gebaseerd op weldaad, basale vriendelijkheid, gericht op het goede, het mooie, een bepaalde ontroering over dit bestaan. Er is ´meer´, een kracht buiten en in mij, ontwikkelingsgericht, die mij te boven gaat. In ´spiritueel´zit iets persoonlijks, een binding met iets wat mij te boven gaat maar waarmee ik toch verbonden ben. Hoe kan ik daarmee verbonden blijven in dit leven vol met afleiding?”.
2. Uit: NRC 7 juli 2007, Annick de Witt: We moeten ons wereldbeeld kantelen: het is tijd voor een innerlijke klimaatverandering).
De eerste vorm van spiritualiteit wordt gekenmerkt door magische en mythische denkbeelden en romantische idealisatie. De postrationele variant verwijst juist naar de ontwikkeling van vermogens die in ontwikkelingspsychologisch opzicht voorbij het rationele denken liggen, maar daar wel op voortbouwen.
Deze tweede vorm van spiritualiteit is een logische stap n de menselijke ontwikkelingsgang, waarbij het individu er naar streeft een volgende laag in zijn menselijke vermogens aan te boren – bijvoorbeeld een werkelijke innerlijke rust, een vermogen tot creatief en en integraal denken, waarachtige empathie en medemenselijkheid, authenticiteit en integriteit.
Juist nu wij de materiële wereld me het zoveel intelligentie in kaart hebben gebracht, openbaart zich een kennistekort van fundamenteel andere aard. Er is honger naar subjectieve kennis, naar ervaring en beleving. Er is behoefte aan begrip van het innerlijk universum van het individu… Veel mensen beginnen zich bezig te houden met innerlijke ontwikkeling.
Al Gore schreef het al in 1992 ( earth in the balance) : hoe dieper ik zoek naar de wortels van onze globale milieucrisis, hoe meer ik ervan overtuigd raak dat het een uiterlijke manifestatie is van een innerlijke crisis, die , bij gebrek aan een beter woord, spiritueel is.
3. Spiritual:
Termen Uit; the tibetan book of the great liberation. W.Y.Evans-Wentz, commentaar van C. Jung. Oxford Univ.Press, 1954.)
The goal of the yoga is the attainment of nirwana or of complete awakening from the Sangsara, simultaneously with which comes the Supreme Realization that both the N and the S are eternally indistinguisahably one. And this constitutes the Great Liberation.
Right inquiry is the only efficacious method of tranquillizing the mind. Although the mind may brought and kept under control by other means, such, for example, as breath regulation (prana), it invariably rebounds again and again. So long as the breath is restrained , the mind remains tranquil, but the moment the restrain is relaxed, the mind bounds up, and is tossed about by its inherent tendencies resulting from pas deeds (karma).
Both the mind and the vital forces (prana) have a common source. Thoughts are the manifestation of the mind. The thougt ‘I’ is the root- thougt which first springs from the mind, and this is egoism. Prana arise from the same source as egoism. Therefore when prana is controlled, the mind too, is controlled; and when the mind is controlled the breathing is brought under control. Breath is considered to be the gross expression of index of the mind. During one’s lifetime the mind keeps the prana within in the body , and at the moment of death the mind and prana depart from the body simultaneously.
4. Een stukje uit een artikel van mij rond de termen. Het is niet eenvoudig om het woord te vertalen. Tegenwoordig wordt ´mind´ gebruikt voor de gewone menselijke (meer wereldlijke) geest. Zo worden ook de boeddhistische werken vertaalt:
´Go beyond the mind. Create a distance between your mind and your being. Cut the roots . Then all the problems of the mind disappear (which create the neuroses, the fragmentary man, he robotlike, the mechanical man).
Maar Jung verstaat onder Mind de geest, de psyche.. Psyche dan niet in de gereduceerde Westerse betekenis van ´functioneren van het psychisch apparaat´, maar meer in de oude betekenis waarbij psyche en mind nog niet zijn losgemaakt van hun oorspronkelijke eenheid met het universum. De Mind is bewustzijn en werkt als een kracht met een bevrijdende werking. Het is dit vermogen van de mind dat wij allen wel eens ervaren:we kunnen onszelf toespreken en zelfs ´bevrijden´van negatieve gedachten door ons bijvoorbeeld de volheid van dit bestaan te realiseren en eventueel onze kosmische verbondenheid daarmee. Door ons te hernemen en rustig te ademen kalmeren we als het ware onszelf. We worden ons bewust van het buiten onszelf om gereguleerde ritme van onze ademhaling, waardoor we ons met een groter geheel verbonden kunnen voelen (en waardoor we de duizenden gedachten die ons kunnen bestormen relativeren. Jung (1954) spreekt dan ook over de selfliberating Mind in zijn inleiding op het Tibetaanse boek van de grote bevrijding. Mind is daar voor hem“the very essence of existence”
De cognitieve therapie past de methode van Mindfulness tegenwoordig toe om cliënten meer zeggenschap over hun gedachten te leren. Hardnekkige cognities bij met name faalangstige en depressieve klachten blijken zo effectief te kunnen worden aangepakt.
Ik vind het overigens een vondst om over fulness te spreken waar in oudere vertalingen van Boeddhistische teksten altijd over leegheid gesproken wordt, terwijl er hetzelfde mee wordt bedoeld! De Jezuïet Durkheim vertaalt dan ook mooi met het woord Wezensschouw.
