Islam en vernieuwing
(o.a. uit mijn boek: Terrorisme en fundamentalisme, meer info)
Islam en vernieuwing is waar deze pagina over gaat. De Koran heeft, net zo als de bijbel in het Westen, een eigentijdse interpretatie nodig omdat het ook een cultureel product is en niet in alles ‘letterlijk’ genomen moet worden. Wie zichzelf wil blijven moet veranderen, plaatste ik als devies boven het vorige hoofdstuk!
Nieuw denken moet het opnemen tegen vele traditionele scholen en is daarom moeilijker dan in het Westen waar bijvoorbeeld de katholieke kerk maar één centraal gezag kent. De Koran is geopenbaard in de 7e eeuw, toen de Arabische wereld aan grote veranderingen onderhevig was, van een matriarchale nomadencultuur naar een stedelijk patriarchaal systeem. Het is hoog tijd dat de Moslimwereld de openbaring van hun godsdienst durft te bestuderen als een actueel gebeurtenis in de taal van die tijd.
(Toch ligt hier een groot probleem volgens kenners (Melvin Ingeby, Trouw 7 jan. 2017). Religie maakt geen deel meer uit van het westers begrippenkader: iedereen denkt bij westerse religie aan scheiding van het aardse en het goddelijke (althans in het ouderwetse christendom. ed. voeg ik toe). Het nieuwe testament heeft dan ook weinig te melden over staatsinrichting. Mohamed was daarentegen ook staatsman. En moderne principes staan daarom allang in de Koran. De Koran is daarom flexibeler en beter bestand tegen de secularisatie. Volgens Ingeby is het daarom onrealistisch te veronderstellen dat de politieke Islam op een democratische wijze zal verdwijnen.
Daartegenover een meer optimistisch geluid van de Vlaamse Iman: Kalid Benhaddou. Door de Vlaamse Minister van onderwijs aangesteld als hoofd deradicalisering in Vlaanderen. In zijn boek Het begint met lezen schrijft hij dat inderdaad politieke concepten zoals het streven naar een Islamitische staat of het herstel daarvan nooit ter discussie zijn gesteld, maar door de komst van IS nu wel. Dat concept in de Koran moet eerder in zijn tijd begrepen worden in plaats van als noodzakelijk doel. Zoals ik (ed.) in Nl. meegedaan heb aan het beter begrijpen van teksten in historische context, zo doet hij dat ook voor geradicaliseerde jongeren. Zijn kerkdiensten zijn stampvol.
‘We moeten de Koran naar de geest durven lezen’. …De waarden en doeleinden zijn belangrijker dan de regels. Ik geloof niet dat de Profeet geobsedeerd was door het oprichten van een Islamitische Staat, hij gebruikte de middelen die hij had om universele principes na te streven: sociale gerechtigheid, het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, orde en stabiliteit creëren Als je die principes vandaag kunt realiseren in een democratie dan is dat voor mij de Islam’ . (In Trouw, 10-01-2017)
Maar niet alleen moeten we de Koran ‘ in haar geest leren lezen’, maar er zijn ook heldere aanwijzingen in de teksten van de Koran zelf, die tegen verdeeldheid van godsdiensten zijn: Regels uit de Koran bevestigen die algemene verbinding tussen ‘gelovigen’:
Zegt: ‘we geloven in Allah, en wat ons is geopenbaard, net zoals aan Abraham, Isma’il, Isaac,Jacob en de stammen, maar ook wat aan Mozes en Jezus en alle andere profeten is gegeven door de Heer. We maken geen onderscheid tussen hen, en we buigen voor Allah in Islam (soera 2,136. Soera is een van de 114 hoofdstukken uit de Koran)
Moslim betekent hier gelovige, getrouwe, rechtvaardige. Het woord ‘moslim’ is hier niet beperkt tot volgelingen van de Profeet Mohammed. En let ook op de laatste zin: ‘ wij buigen in Islam’. Hiermee wordt ontkend dat de Islam begonnen zou zijn bij Mohammed (maar wel al bij Abraham, Jezus enz.). Verder kun je je afvragen of Islam hier een godsdienst of een houding. Islam is een Arabisch woord en betekent letterlijk overgave of onderwerping. Waarom is dit woord Islam niet vertaald?? Is de Mohammedaanse religie de Islam, of is het een deel van de weg van de Islam? Dan betekent het religie is een Weg van Overgave, dus een houding en geen ideologie! (Uit: Derkse, 2007, vertaling van verzen van de Islaamse mystiek Rumi)
Meer over de Vlaamse vereniging imans in het onderwijs tegen radicalisering ingesteld door Minister van Onderwijs.
Oproep tot vernieuwing
Ook veel Islamitische wereldleiders hebben het afgelopen decennium tot vernieuwing opgeroepen en tot actualisatie van het geloof!( Zie link )
Mohammed zelf heeft er voortdurend op gewezen dat vormen en riten voor de mens gemaakt zijn en niet andersom; en dat het om een practisch geloof gaat. In de constitutie van Medina uit de 7e eeuw wordt zelfs opgeroepen tot verdraagzaamheid jegens andere godsdiensten.
Oproep tot zelfstandig denken
Jezus en Allah roepen in feite zelf op tot zelfstandig denken. De Koran roept 57maal op tot zelfstandig nadenken! De kreet “wij mogen geen robots van Allah zijn” is afkomstig van Irshad Manji , die een boek schreef getiteld: het Islam dilemma (The Trouble with Islam Today). Terroristen worden nog steeds gevoed door opvattingen uit de Koran. Iedereen weet dat in de Koran, evenals trouwens in de Bijbel en de Joodse Thora, veel passages over geweld voorkomen. Toch mogen we geen robots van Allah meer zijn volgens Mani en moeten we zelf nadenken in een moderne wereld! Dat is wat ook Jezus – zoals weinigen weten – preekte: ‘ Er staat wel geschreven (synoniem voor ‘God zegt’), maar ik zeg jullie….’!
De heilige oorlog wordt daarom door zelfdenkende Islamieten slechts gezien als strijd tegen de onrechtvaardigheid en het kwaad in zichzelf. In het Christendom zou deze strijd tegen het kwaad in zichzelf kunnen heten: leren een deugdzaam leven te leiden. In 2015 beginnen steeds meer Moslims stelling te nemen tegen de moordzuchtige praktijken van bijvoorbeeld IS en beginnen ze zich daarvan te distantiëren en vereenzelvigen ze zich uitdrukkelijk niet met de IS.
Theologische secularisatie
Ook de theologische secularisatie zoals de bevrijdingsbewegingen in het Westen van de zestiger jaren van de voorbije eeuw, gaat tergend langzaam. De Al-Azhar universiteit in Caïro (gebouwd in de tiende eeuw, 450 000 studenten) is het belangrijkste soennitische machtscentrum en zou de leiding moeten nemen in de vernieuwingen op scholen, in moskeeën en in de ether. De hele wereld wacht, maar de geleerden aarzelen; ze krijgen hun salaris van de Egyptische overheid en zijn niet onafhankelijk.
Iemand die zich daar wel onafhankelijk opstelt is Sjeik Anas Aboshady, professor islamitische theologie; hij klaagt:
‘ een nieuwe syllabus hebben we nog niet, er wordt alleen maar vergaderd; terwijl het conservatisme een wereldwijde ramp is en duizenden mensen dagelijks gedood worden door dit religieuze probleem. Onze universiteit is verzwakt, terwijl met zijn oliegeld kan Saoedi-Arabië zijn sallafistische ideeën verspreiden’.
De sjeik maakt zelf boeken voor zijn studenten, waarin hij radicale opvattingen weerlegt maar hij bestrijkt maar een beperkt aantal studenten.
Islamitische feminisme
De Marokkaanse sociologe en feministe Fatima Mernissi (1940-2015) was de belangrijkste voorloper van het islamitisch feminisme, dat vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw wortel schoot in de moslimwereld en aan universiteiten in het Westen.
In 1975 publiceerde Mernissi het boek Achter de sluier, dat mede was gebaseerd op antropologisch veldonderzoek in Marokko. Volgens haar kan de ondergeschikte positie van vrouwen in de islamitische wereld niet worden goedgepraat met een verwijzing naar de Koran. Het heilige boek bevat – mits correct geïnterpreteerd – volgens haar juist een pleidooi voor versterking van de rechten van de vrouw.
‘Toen de islam in het jaar 622 ontstond’, schreef ze, ‘was de bedoeling van de Profeet om een religieuze en democratische gemeenschap te stichten, waarin mannen en vrouwen zouden discussiëren over de wetten van de gemeenschap.’ Dat is anders gelopen, stelde ze vast. Vrouwen werden gesluierd, buitengesloten van het politieke leven en weggestuurd uit de publieke ruimte.
In de daarop volgende 25 jaar schreef Mernissi een reeks boeken over vrouwen in de islam, maar daarna richtte zij zich als hoogleraar sociologie in Rabat op andere onderwerpen, zoals de relatie tussen islam en democratie (Bron: Rob Vreeken 30 november 2015, Volkskrant).
Tegenwoordig wordt er veel gewaarschuwd om vrouwenonderdrukking niet te koppelen aan Islam. Er zijn perioden in de Islam waarin de vrouw op handen gedragen wordt! Vrouwenonderdrukking komt niet uit de Islam voort maar meer uit een macho-ideaal zoals ik in deel I van dit boek uitdrukkelijk heb betoogd.
Nahed Salim schreef het boek De vrouwen van de profeet. Zij laat zien dat de Islam van oorsprong helemaal niet vrouwonvriendelijk is. Mohamed zelf had vrouwen heel hoog: hij stelde bijvoorbeeld zijn eigen vrouw Aïsja tot aanvoerder aan van een enorm legerregiment, en was daarbij zijn tijd ver vooruit.Hij verbeterde de positie van vrouwen door erfrecht in te voeren.
Een hoofddoek dragen als verplichting staat nergens in de Koran! (Het woord ‘hoofddoek’ komt nergens voor in de Koran. Het woord dat er staat is ‘khimaar’, omslagdoek. Na de verovering van Syrië namen sommigen de gewoonte daar om hoofddoekjes te dragen over, omdat ze de christelijke vrouwen die een hoofddoek droegen, wel chic vonden! Meer fouten waren dat ‘zina’, versiering, feitelijk verdraaid werd tot ‘schoonheid’. Die hoeven ze niet te bedekken, ze moeten zich hooguit wat matigen in de aandacht voor hun uiterlijk.
In het boek “de zoontjesfabriek” van Ayaan Hirshi Ali vind ik dezelfde verbanden terug als doorheen mijn eigen boek: het machismo, de bewondering voor de man, die zo hoog staat dat hij geïsoleerd blijft van echt intiem contact met iemand anders en hij dat dus met geweld veroveren moet. De man raakt gauw besmet met al of niet gewelddadige ideologieën omdat hij geen eigen zelf heeft, niet geworteld is in zijn eigen innerlijk lichaamsbesef. Zo een man wil wel aan terroristisch zelfmoordcommando meedoen omdat in het paradijs vele maagden gewillig op hem wachten. Vrouwen die ontsnapt zijn aan IS vertellen over macho-cultuur daar; ze slikken veel viagra, het druipt van de porno, verlegen vrouwen moeten die standjes nadoen voor de soldaten. Als hij naar het front moet, dankt hij haar af. De vrouwen zijn er om de mannen van dienst te zijn. Machismo is daar onverhuld.
Toch gaat Ali hier in de fout volgens de emancipatie-expert voor Nederland Anja Meulenbelt:
Het emancipatiemodel van Ayaan Hirsi Ali werkt niet voor de migrantendochters in Nederland :haar idee was dat moslimvrouwen zich van hun sociaal-culturele en religieuze erfenissen moeten ontdoen om te emanciperen, en elk vasthouden aan traditie of religie is in haar ogen ‘achterlijk’. Kortzichtig, noemt ook Hoogleraar Marjo Buitelaar (2015) dat: zonder uitzondering hebben de geïnterviewde vrouwen zich enorm geëmancipeerd, zonder dat ze voor de ‘exit-optie’ gekozen hebben. Breken met thuis, het voelt als zelfverloochening. “In de ogen van ‘verlichtingsfundamentalisten’ als Hirsi Ali is alleen de autonomie van het individu voorwaarde voor zelfverwerkelijking en een authentiek zelf, de keuze om trouw te blijven aan belemmerende familiebanden, zijn in haar ogen een teken dat de vrouwen nog niet voldoende zijn geëmancipeerd”. Ze zouden zelf doodongelukkig worden wanneer hun eigen vrijheid ten koste zou gaan van het nest waar ze loyaal aan zijn, en veel van de verhalen gaan over het vinden van het evenwicht, het onderhandelen, het voorzichtig opbouwen van vertrouwen, en soms het risico nemen op ruzie. De meeste vrouwen zijn er trots op dat het ze is gelukt om zo ver te komen, zonder met hun familie te breken.
